در این بخش سعی داریم لوازم آزمایشگاهی مورداستفاده در آزمایشگاه‌های مختلف را موردبررسی قرار دهیم. کار با تجهیزات آزمایشگاهی یکی از مهم‌ترین وظایف کارکنان و کارکنان به شمار می‌رود و تسلط داشتن بر نحوه کاربرد دستگاه‌ها , عیب‌یابی و نحوه برخورد صحیح در زمان خرابی دستگاه یا دیگر حوادث برای هر پرسنل آزمایشگاه مفید و موردنیاز است.
لوازم آزمایشگاهی عمومی
تجهیزات و لوازم آزمایشگاهی مشترک و عمومی که در کلیه آزمایشگاه‌ها مورداستفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر است:
1. هات پلیت
2. هیتر استایرر
3. شیکر لوله ورتکس
4. شیکر ارلن و بالن
5. فریزر آزمایشگاهی
6. هود شیمیایی
7. هود میکروبی لامینار فلو
8. آون (فور)
9. انکوباتور
10. شیکر انکوباتور
11. میکروسکوپ
12. ترازوهای آزمایشگاهی با دقت‌های مختلف
13. آب مقطر‌گیری یکبار تقطیر
14. آب مقطر‌گیری دوبار تقطیر
15. سانتریفیوژ و میکروفیوژ
16. بن ماری جوش (حمام آب)
17. اتوکلاو رومیزی و ایستاده
18. پیپتور
19. سمپلر ثابت، متغیر و چندکاناله
20. بورت اتوماتیک
21. شیشه‌آلات آزمایشگاهی
22. چینی‌آلات آزمایشگاهی
23. انواع میز بندی آزمایشگاه یک‌طرفه و دوطرفه
24. میز توزین
25. انواع شیرآلات آزمایشگاهی
در اینجا به بررسی اجمالی لوازم آزمایشگاهی عمومی می‌پردازیم.
هود آزمایشگاهی
از تجهیزات آزمایشگاهی موردنیاز و ضروری می‌توان به هود آزمایشگاهی اشاره کرد. از هود آزمایشگاه جهت کنترل ذرات موجود در هوا استفاده می‌شود. فعالیت‌هایی چون میکروب‌شناسی (یا کشت میکروب)، تهیه اسید و سانتریفیوژ آئروسل یا ذرات معلق در هوا را ایجاد می‌کنند که باعث بروز بیماری‌های مختلف در پرسنل می‌گردد. کار هود ایمن آزمایشگاه جداسازی این ذرات از هوا و تخلیه آن‌ها از فضای آزمایشگاه می‌باشد.
در واقع حفاظت از پرسنلی که با مواد عفونی کار می‌کنند یا نمونه‌های مختلف را تجزیه می‌کنند از مهم‌ترین وظایف هود شیمیایی و دیگر لوازم آزمایشگاهی از این قبیل است. جلوگیری از انتشار سم ناشی از کار با انگل‌ها، باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها (پاتوژن ها)، کشت‌های سلولی و دیگر فعالیت‌های آلودگی زا از هود آزمایشگاهی استفاده می‌شود.
هات پلیت
از دیگر لوازم آزمایشگاهی عمومی هات پلیت است که از نوع هات پلیت مگنت دار یا هات پلیت استیرر می‌باشد و از عمومی‌ترین دستگاه‌ها در هر آزمایشگاه به شمار می‌رود. از این دستگاه آزمایشگاهی در آزمایش‌های گوناگون دما و سرعت چرخش استفاده می‌شود. مخلوط نمودن مایعات توسط مگنت داخل ظرف و بدون ارتباط مکانیکی انجام می‌شود. سرعت چرخش و مایع داخل هات پلیت شکل و اندازه مگنت را تعیین می‌کند. انرژی بهینه و سرعت دلخواه کاربر نیز به‌وسیله برد الکترونیکی تأمین می‌شود. و ترموستات قیاسی دارای حباب حسگر، دائماً دمای صفحه حرارت دهنده را کنترل می‌کند.
آون یا فور
آون از دیگر لوازم آزمایشگاهی به شمار می‌رود.
کاربرد «آون» یا «فور خشک‌کننده» در آزمایشگاه جهت خشک‌کردن و استریل کردن ظروف شیشه‌ای و فلزی می‌باشد. این وسیله انواع مختلف دارد و به‌طورمعمول، در محدوده حرارتی بین دمای اتاق تا 350 درجه سانتی‌گراد کار می‌کنند. اما برخی از انواع فورها نیز هستند که تا دمای 600 درجه سانتی‌گراد را نیز تأمین می‌نمایند. آون‌ها با نام‌هایی چون «آون هوای داغ» و یا «گرم خانه» نیز خوانده می‌شوند.
انکوباتور آزمایشگاهی
این نوع لوازم آزمایشگاهی برای کنترل
دما
رطوبت
و دیگر شرایط محیطی
جهت نگهداری و کشت نمونه‌های آزمایشگاهی به کار می‌روند.
انکوباتور در واقع محفظه بسته و ایزوله‌ای است که تا حد امکان مانع از ورود و خروج دما و گازها به بیرون می‌گردد، هیتر قابل تنظیم در این دستگاه‌ها از طریق المنت‌هایی دمای آن را ۶۰ تا ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد افزایش می‌دهند. سنسورهای دمایی، دمای داخل انکوباتور را تعیین کرده و سیستم کنترل دمای موجود در آن تشکیل‌شده از ترموکوپل‌های معمولی یا سیستم‌های مبتنی بر میکرو کنترلرها و plc، که دمای داخل آن را در حد تعیین‌شده ثابت نگه می‌دارد.
برخی انکوباتورها می‌توانند دما را تا حد ممکن پایین آورند (مانند یخچال).
برخی از آن‌ها نیز می‌توانند رطوبت یا سطح CO2 را کنترل نمایند.
سیستم کنترل رطوبت، رطوبت انکوباتور را تا حد موردنیاز نمونه‌ها ثابت نگه می‌دارد. برای این کار از سنسور جهت نمونه‌برداری از رطوبت داخل محفظه استفاده می‌شود. رطوبت موردنیاز توسط مخزن آب و سیستم گرمایش انـکـوبـاتـور تأمین می‌شود. گازهای موجود در انکوباتور تأمین‌شده توسط مخازن خارجی، توسط سنسورهای مخصوص اندازه‌گیری شده و از طـریـق سیستم‌های plc و میکروکنترلرها کنترل می‌شود.
انکوباتور انواع مختلفی دارند که دارای مشخصه‌ها و قابلیت‌های ویژه‌ای مانند
- سرعت (shake) قابل تنظیم
- مانیتورینگ پارامترها
- و قابلیت برنامه‌ریزی برای تنظیم دما و رطوبت
در مقادیر مختلف برای فاصله‌های زمانی گوناگون را دارند. تمامی این تغییرات به‌صورت الکترونیکی انجام می‌شوند.
چینی‌آلات و شیشه‌آلات آزمایشگاهی
از دیگر لوازم آزمایشگاهی می‌توان به شیشه و چینی‌آلات آزمایشگاه اشاره کرد. انواع شیشه‌آلات آزمایشگاهی را می‌توان از جنس پیرکس و دیگر متریال ها تولید نمود این لوازم آزمایشگاهی باید دارای تأییدیه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد
از مهم‌ترین انواع شیشه‌آلات می‌توان به
- بشر، ارلن، بالن ته‌صاف و ته گرد، بالن ژوژه
- بورت، استوانه مدرج، باریل، پتری‌دیش
- دسیکاتور شیردار و ساده
- شیشه‌آلات پودری و مایعی سفید و رنگی
- قیف دکانتور، قیف ساده
- لام و لامل
- پی‌پت
و … اشاره نمود همچنین چینی‌آلات آزمایشگاهی شامل بوته چینی , انواع کروزه, قایقک چینی , قیف بوخنر, کپسول چینی و … می‌باشد.
ترازوی آزمایشگاهی دیجیتال
از دیگر لوازم آزمایشگاهی عمومی می‌توان به ترازوهای آزمایشگاهی دیجیتال اشاره کرد که به‌صورت یک کفه‌ای و دوکفه‌ای و جیبی موجود می‌باشند. عوامل مهمی در نگهداری از ترازوی آزمایشگاهی دخیل هستند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد زیرا هرگونه شرایط محیطی مثل دما، رطوبت ، نیروی جاذبه و هوا می‌تواند در اندازه‌گیری صحیح وزن مواد اثرگذار باشد.
1- ترازو را در محلی دور از جریان هوا، در وضعیت کاملاً افقی و در مکانی ثابت و بدون ارتعاش قرار دهید.
2- پیش از هر اندازه‌گیری آن را صفر کنید.
3- از ظرف‌های کوچک برای توزین استفاده کنید و از بکار بردن ظروف پلاستیکی خودداری نمایید.
4- ظرف و ماده مورد توزین را از توزین به حرارت اتاق برسانید.
5- از دست استفاده نکنید و به‌جای آن پنس را به کار ببرید.
6- مواد شیمیایی را مستقیماً روی کفه ترازو قرار ندهید و به‌جای آن از ظروف توزین مانند بشر- شیشه ساعت و … استفاده کنید.
7- ماده مورد توزین را وسط کف قرار دهید.
8- ترازوی آزمایشگاهی را همیشه تمیز نگه‌دارید. در صورت ریختن مواد شیمیایی باید آن را پاک‌کنید و برای پاک‌سازی عوامل بیولوژیک از الکل 70 درصد استفاده نمایید.
9- برای اطمینان از دقت اندازه گیری‌ها علاوه برکالیبراسیون داخلی، در فواصل زمانی مشخص توسط وزنه‌های کالیبره با وزن معین، آن را بررسی نمایید.