همانطور که می‌دانید در آزمایشگاه‌های شیمی عموما مواد شیمیایی و اسیدی پر خطری مورد استفاده قرار می‌گیرند که برای پرسنل و محیط خطراتی را به همراه دارند. از این رو لازم است استانداردهای طراحی آزمایشگاه شیمی مورد بررسی و ارزیابی قرارگرفته و در زمان راه‌اندازی آزمایشگاه، اصول طراحی آزمایشگاه اجرا گردد. با رعایت استانداردها و استاندارد دما و رطوبت آزمایشگاه، محیطی ایمن برای کارکنان آزمایشگاه فراهم شده و با آرامش خاطر به انجام فعالیت‌های خود می‌پردازند. از سوی دیگر رعایت استانداردهای طراحی و شرایط محیطی آزمایشگاه شیمی در روند انجام تحقیقات و نتایج دقیق‌تر آزمایشات نقش بسیار موثری دارند. با توجه به اهمیت استانداردها و استاندارد فضای آزمایشگاه در طراحی آزمایشگاه‌های شیمی در ادامه این مطلب از وب سایت بایرمن به بررسی مهمترین موارد آن و الزامات آزمایشگاه شیمی و ویژگی‌های یک آزمایشگاه استاندارد می‌پردازیم.
جزئیات طراحی و الزامات آزمایشگاه شیمی
ایجاد آزمایشگاه شیمی نیازمند رعایت و بکارگیری استانداردهای طراحی آزمایشگاه شیمی می‌باشد تا بتوان با ترکیب دقیقی از عناصر فراوان و متنوع و اجرایی شدن آنها به میزان زیادی از بروز مشکلات بالقوه در این فضای تحقیقاتی پیشگیری کرد. از این رو در آغاز راه اندازی آزمایشگاه شیمی با مهمترین رکن سیستم مدیریت کیفیت که مدیریت عدم انطباق می‌باشد روبه‌رو خواهید شد. به همین منظور در طراحی فضای تحقیقاتی برای فعالیت‌های شیمیایی با رعایت تمامی استاندارها از بروز خطا و عدم انطباق تجهیزات جلوگیری نمایید. از این رو لازم است هنگام طراحی آزمایشگاه شیمی جزئیات زیر را در نظر بگیرید و پیش از تاسیس و راه اندازی آزمایشگاه بررسی نموده و تجهیزات مورد نیاز را تهیه نمایید:
- طراحی استاندارد اولیه برای فضای پژوهشی از نکات مهم استاندارد فضای آزمایشگاه است.
- با توجه به کاربری فضاها و تعداد پرسنل جداسازی مناسب و دقیق فضاها را انجام دهید.
- کابینت بندی به صورت استاندارد انجام دهید.
- توجه به تهویه مناسب و بکارگیری هودهای شیمیایی باکیفیت و نور استاندارد از دیگر الزامات آزمایشگاه شیمی می‌باشد.
- سیستم برق و اتصالات مناسب، سیستم استاندارد و مناسب برای حمل نمونه‌ها و کمد نگهداری مواد شیمیایی مناسب از دیگر ویژگی‌های یک آزمایشگاه استاندارد می‌باشد.
اهمیت انعطاف‌پذیری طراحی فضای فیزیکی آزمایشگاه شیمی
از دیگر جزئیاتی که به عنوان استانداردهای طراحی آزمایشگاه باید توجه شود انعطاف‌پذیری در طراحی فضای فیزیکی می‌باشد. این فضا باید در صورت لزوم امکان تغییر کاربری داشته باشد. همچنین باید به گونه‌ای آینده‌نگر طراحی شود و فضای کافی برای تجهیزاتی که در آینده به آزمایشگاه اضافه خواهد شد در نظر گرفته شود. همچنین طراحی فضای اولیه تناسب لازم برای رشد عملکرد و توسعه تست‌های آزمایشگاهی را داشته باشد. در راستای طراحی صحیح و استاندارد لازم است از نظرات کارشناسان و مشاوره‌های شرکت‌هایی که در زمینه راه‌اندازی آزمایشگاه فعالیت دارند استفاده نمایید و از پرداخت هزینه‌های اضافی و دوباره‌کاری‌های آینده جلوگیری نمایید. در این راستا شرکت بایرمن مشاوره‌ها و راهنمایی‌های دقیقی در زمینه راه اندازی آزمایشگاه شیمی و سایر کاربری‌های آزمایشگاهی ارائه می‌نماید.
تیم نظارتی بر استانداردهای طراحی آزمایشگاه شیمی
هنگام طراحی آزمایشگاه شیمی افرادی که در زمینه طراحی فیزیکی فضا نظرات کارشناسی ارائه می‌نمایند شامل کارشناسان زیر می‌باشند :
- مسئول فنی آزمایشگاه
- تیمی کارشناس و مجرب متشکل از بخش‌های مختلف فنی آزمایشگاه
- تیم مهندسین و معماران آشنا به اصول طراحی آزمایشگاه
- تیم اجرایی مجرب در زمینه سکوبندی و میزبندی آزمایشگاه
برای نمونه اگر برای سیستم سکوبندی و کابینت بندی آزمایشگاه خود به منظور صرفه‌جویی در هزینه‌های خود از یک سازنده کابینت‌های آشپزخانه به جای شرکت معتبر سکوبندی آزمایشگاهی استفاده نمایید، در آینده نزدیک با مشکلات زیادی مواجه شده و مجبور به دوباره کاری و پرداخت هزینه‌های گزاف برای تعمیرات و تعویض سکوها خواهید شد. ضمن اینکه روند کاری پرسنل و نتایج آزمایشات نیر با افت کم و کیفیت کم روبه‌رو خواهد شد و نارضایتی پرسنل را نیز به همراه خواهد داشت. پس لازم است تیمی از کارشناسان بر استانداردهای طراحی آزمایشگاه نظارت داشته باشند.
از مهم ترین استانداردهای طراحی یک آزمایشگاه شیمی
در ادامه به مهمترین استانداردهای اصول طراحی آزمایشگاه اشاره کرده‌ایم:
- دستگاه‌های ترازو باید روی میز توزین استاندارد نصب شوند. همچنین میز توزین باید در محل مناسب و دور از درب و پنجره‌ها نصب شده باشند.
- هر آزمایشگاه شیمی باید در حد امکان دارای 3 نوع شیر گاز شامل شیر قطع اضطراری گاز طبیعی، شیر قطع و وصل مرکزی و شیرهای گاز مصرفی نصب شده روی سکوبندی باشد.
- سطح رویه به کار رفته در میزبندی، سینک‌های آزمایشگاه و شیرآلات آزمایشگاه باید ضد اسید باشند و از مقاومت بالایی در برابر این مواد برخوردار باشند.
- مصالح ساختمانی به کار رفته در ساخت فضای آزمایشگاه شیمی باید از مواد غیر قابل اشتعال و نسوز انتخاب شده و کف پوش‌ها نیز در برابر مواد اسیدی و قلیایی مقاوم باشند.
- سیستم تهویه هوا در آزمایشگاه‌های شیمی از اهمیت بالایی برخوردار است و هوا باید به طور مرتب جریان یابد. در این آزمایشگاه‌ها استفاده از فیوم هود (هود شیمیایی) و فن آزمایشگاهی الزامی می‌باشد.
- هودها یا دودکش‌های مخصوص تخلیه مواد سمی، باید در مکان مناسب نصب گردند. در قسمت ورودی هود هنگامی که درب‌ها و پنجرهای آزمایشگاه باز است باید سرعت هوا روی 25 سانتی‌متر بر ثانیه تنظیم گردد.
- آزمایشگاه باید دارای رطوبتی برابر 25 تا 75 درصد داشته باشد.
- دمای آزمایشگاه باید به گونه‌ای صحیح تنظیم شود و دارای سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مناسبی باشد و عموما باید دمای آزمایشگاه شیمی بین 21 تا 25 درجه سانتیگراد تنظیم گردد.
- نصب دوش و چشم شوی اضطراری فراموش نشود و در محل مناسب نصب شود.
ایمنی استانداردهای آزمایشگاه شیمی
نکات زیر را جهت ایمنی آزمایشگاه شیمی رعایت کنید:
- در آزمایشگاه‌های شیمی هرگز به تنهایی فعالیت نداشته باشید و همیشه فعالیت‌ها باید به طور گروهی انجام شوند.
- در محیط آزمایشگاه شیمی به هیچ عنوان غذا صرف نکنید.
- تمام ظروف حاوی مواد آزمایشگاهی باید دارای برچسب مربوطه باشند.
- استفاده از وسایل و تجهیزات حفاظت چشم در همه زمان‌ها در آزمایشگاه شیمی ضروری می‌باشد.
- در آزمایشگاه شیمی حتما از انواع خاموش کننده‌های آبی، پودر خشک شیمیایی و دی اکسید کربن استفاده شود.
- از قرار دادن مواد مازاد در آزمایشگاه خودداری نمایید.
- حلال‌های آتش‌گیر را درون محفظه مناسب که مورد تایید nfpa هستند قرار دهید و درون کمدهای ضد اشتعال نگهداری کنید.
- تعداد افرادی که وارد آزمایشگاه می‌شوند مشخص باشد و از ورود افراد متفرقه به محیط جلوگیری کنید.
برای دریافت مشاوره جهت استانداردهای طراحی آزمایشگاه شیمی و عقد قرار داد همکاری با ما در بایرمن در تماس باشید.
